Önde gelen Batılı yetkililerin Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası'nın bahar toplantıları için Pazartesi günü Washington'da toplanmasıyla birlikte, ABD'li yetkililer ve Avrupalı müttefikleri İran'a olası ekonomik tepkileri tartışıyor. Seçenekler sınırlı çünkü İran halihazırda dünyanın en ağır yaptırımlara maruz kalan ülkelerinden biri; bankacılık, imalat ve enerji sektörlerinde ABD yaptırımları mevcut.
Geriye kalan en bariz seçeneklerden biri, Tahran'ın Batı ile bağlantısı kesilen bir finansman kaynağı olan İran'dan büyük miktarlarda ham petrol ihracatı satın alan Çinli şirketlere yönelik yaptırımların ciddi şekilde genişletilmesidir. ABD geçen yıl Çin ile İran arasındaki petrol ticaretindeki bazı ticari bağlantılara yaptırımlar uyguladı ancak uzmanlar, yönetimin daha fazla Çin rafinerisi ve bankasına kısıtlama getirerek daha da ileri gidebileceğini söylüyor.
Ancak bunu yapmanın da kendi riskleri vardır. Hazine Bakanı Janet L. Yellen ve diğer yönetim yetkilileri son aylarda Çin ile bağları güçlendirmeye çalıştılar ve enerji üretimine yönelik ani darbe Pekin'i kızdırabilir. Buna ek olarak, İran'ın ham petrol satışlarının azalması, arzın kısıtlı olduğu bir ortamda küresel olarak petrol fiyatlarını artırabilir ve bu da 2024 başkanlık seçimleri öncesinde gaz fiyatlarının yükselmesine yol açabilir.
Bir dış politika düşünce kuruluşu olan Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi'nin kıdemli uzman yardımcısı Rachel Ziemba, “İran'ın büyük bir kısmına zaten yaptırım uygulandığı için oyunun kurallarını değiştirecek çok fazla seçenek yok” dedi. “Fakat eğer İran'ın petrol gelirlerini gerçekten kesmek istiyorsanız, Çin ve Çinli şirketler aracılığıyla yola çıkmalısınız.”
Çin bankalarının İran petrolünün alımını kolaylaştırmasına izin verilmesi, küresel piyasalardan günde 1,5 milyon varil petrolün kaybolmasına yol açacaktır. Rapidan Energy Group başkanı Bob McNally, bunun petrol fiyatlarını varil başına 100 doların üzerine çıkaracağını, bunun da Biden yönetimi için siyasi bir kabus olacağını söyledi.
McNally, “Biden'ın isteyeceği son şey gaz fiyatlarının artması, dolayısıyla İran'ın petrolünü Çin'e satmasını istiyor. Petrolün kapatılmasını istemiyor. Bu kadar basit; İran petrolüne yaptırım uygulayamaz” dedi. “Burada veya orada bazı sembolik şeyler yapabilirler. Belki küçük bir tüccarın peşine düşebilirler, ama hepsi bu.”
Biden, İran'ın saldırısı sonrasında sükunet çağrısında bulundu. ABD, İran'a yönelik herhangi bir İsrail askeri saldırısına katılmayacağını açıkça belirtti ve üst düzey yetkililer, niyetlerinin daha geniş bir salgını önlemek için “bölgesel gerilimleri etkisiz hale getirmek” olduğunda ısrar etti. İsrail savaş kabinesi olası yanıtları görüşmek üzere Pazartesi günü toplandı.
Batı askeri misillemeye katılmayı reddetse de, İran'ın eylemlerine ekonomik bir yanıt verilmesi giderek daha kesin görünüyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula van der Leyen, Brüksel'deki yetkililerin İran'a yönelik daha sert yaptırımları tartışacağını söyledi. Açıklamada, “Ortaklarımızla yakın işbirliği içinde İran'a yönelik ek yaptırımları değerlendireceğiz” dedi.
Konuya aşina iki kişi, özel görüşmeleri anlatmak için anonimlik şartıyla konuşan ABD'li yetkililerin, İran'ın insani yardım için ayrılan donmuş fonlara erişimini sıkılaştırmayı tartıştığını söyledi. Ayrıca İranlı yetkililere ve işletmelere ek yaptırımlar uygulanmasını da tartıştılar. Birincisi büyük ölçüde sembolik olabilir: İran'ın halihazırda bu fonlara erişimi yok. Yaptırımların, İran insansız hava araçlarına yönelik uluslararası parça tedarikçileri gibi diğer şirketler üzerinde ne kadar etki yaratacağı da belirsiz.
Hazine sözcüsü devam eden tartışmalar hakkında yorum yapmayı reddetti ancak Yellen'ın Salı günü medyaya konuşma yapması planlanıyor.
Biden yönetimi de Capitol Hill'in harekete geçmesi yönünde baskıyla karşı karşıya. Meclis Pazartesi günü İran'ın Çin'e petrol satışını engellemeyi amaçlayan yasayı ezici bir çoğunlukla onayladı. Eleştirmenler, Tahran'ın petrol ihracatından milyarlarca dolar elde edememesini sağlamak için Biden'ın daha da ileri gitmesi gerektiğini savundu.
Terörle Mücadele ve İstihbarat'tan Jeanette ve Ely, “İran'ın İsrail'e yönelik kitlesel ve orantısız saldırısının ardından ve saldırının daha da artması beklenirken, askeri olmayan tüm önlemler masada olmalıdır. Buna İran'ın mevcut petrol satışlarının hedef alınması da dahildir” dedi. DC merkezli bir düşünce kuruluşu olan Washington Yakın Doğu Politikası Enstitüsü, Reinhardt Projesi direktörü Matthew Levitt'e göre.
Ancak diğer uzmanlar, sorunun Washington'un Tahran'a yönelik tutumunda zaten çok saldırgan olması olduğunu söylüyor. İran, Trump yönetiminin Başkan Barack Obama'nın vardığı nükleer anlaşmayı terk etmesinden bu yana daha sıkı ekonomik kısıtlamalara maruz kaldı ve politika yapıcılara yeni acil durumlara müdahale etmek için çok az alan bıraktı.
“Maksimum baskı altındayız” [on Iran] Uluslararası ilişkiler ve ekonomik diplomasiye odaklanan bir düşünce kuruluşu olan Bourse & Bazaar Vakfı'nın kurucusu ve CEO'su Espandiar Batemangelidz, “Temel olarak Kasım 2018'den bu yana yapılabilecek pek bir şey yok” dedi. “Bu aslında maksimum baskı sorunu: Bir anda İran politikası sorunu değil, İran politikası sorunu olduğunu düşündüğünüz şeyle karşı karşıya kalıyorsunuz.”
